Kilka faktów o boreliozie

Borelioza ( borelioza z Lyme, krętkowica kleszczowa ) jest wywołana przez bakterie, krętki Borrelia burdgorferi sensu lato ( zbiorcza nazwa grupy 11 gatunków) , przenoszone w Polsce przez kleszcze Ixodes ricinus, Ixodes scapularis. W Polsce za boreliozę odpowiedzialne są trzy gatunki bakterii: Borrelia burdgorferi sensu stricto ( najczęściej zapalenie stawów ), Borrelia afzelii ( najczęściej przewlekłe zapalenie skóry, chłonniak limfatyczny ), Borrelia garinii ( najczęściej objawy neurologiczne ). Borelioza atakuje układ nerwowy, stawy, skórę, serce.

Procent kleszczy będących nosicielami boreliozy, na obszarze Polski wynosi średnio ok. 15%, waha się w zależności od regionu. Czyli wynika z tego, że nie wszystkie kleszcze są nosicielami patogenów.

W Polsce najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze oprócz boreliozy jest kleszczowe zapalenie mózgu. Chociaż mogą też przenosić: tularemię, riketsjozę, anaplazmozę, chorobę kociego pazura ( bartonellozę ), babeszjozę, erlichiozę. Właśnie te infekcje współtowarzyszące ( koinfekcje) znacznie utrudniają diagnozę i leczenie boreliozy. Babesia jest pierwotniakiem, który nie reaguje na antybiotyki. Natomiast skutecznym lekiem przeciwko bartonellozie jest lewofloksacyna, zazwyczaj nie podawana w boreliozie. Dla powodzenia terapii ważne jest rozpoznanie infekcji towarzyszących boreliozie i zastosowanie leczenia przeciw wszystkim patogenom.

Gdzie przebywają kleszcze

Kleszcze to pajęczaki. Ze względu na panujący klimat w Polsce ich aktywność życiowa rozpoczyna się w marcu, a kończy w październiku. Żywią się krwią kręgowców we wszystkich stadiach rozwojowych: larwa, nimfa ( 1-8 stadiów ), osobniki dorosłe ( samiec i samica ). Cykl rozwojowy kleszcza trwa 2 lata. Dorosła samica składa jaja ( 2000-3000 ), które nie są zakażone. W związku z tym do utrzymania się Borreli w środowisku konieczne jest infekowanie kręgowców, będących źródłem zakażenia kolejnych pokoleń kleszczy. Pobieranie krwi od żywicieli jest niezbędne do przeobrażenia się w kolejne stadia rozwojowe. W każdej fazie kleszcz żywi się tylko raz, odpada od żywiciela i przechodzi w kolejną fazę cyklu. Pierwszym ogniwem łańcucha epidemiologicznego są: drobne gryzonie, ssaki owadożerne, ssaki z rodziny jeleniowatych, psowatych, ptaki, jaszczurki. Zwierzęta te stanowią źródło zakażenia dla kleszczy, same nie chorują.

Kleszcze do swojego rozwoju wymagają określonej wilgotności, dlatego też upodobały sobie lasy liściaste i mieszane. W związku z tym raczej nie występują na terenach suchych i podmokłych. Jak na przykład lasy sosnowe o piaszczystym podłożu oraz torfowiska .

Bytują do wysokości 1 metra, przy trasach przemieszczania się potencjalnych żywicieli. Nie są szczególnie ruchliwe. Najczęściej zostają w miejscu do czasu znalezienia się żywiciela w ich pobliżu i możliwości zaczepienia się do niego odnóżami.

Mogą przebywać zarówno na terenach wiejskich jak i miejskich, w parkach, ogrodach, łąkach, polanach. Obszary występowania kleszczy zwiększają się, a w związku z tym zwiększa się również obszar występowania chorób odkleszczowych.

Trochę historii

Pierwsze wzmianki o zachorowaniach pochodzą 1883 roku. Pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku w okolicach miejscowości Lyme powiązano wystąpienie ukłuć kleszczy z rumieniem wędrującym i zapaleniem stawów. W 1982 Burdgorfer wyizolował z kleszcza bakterię, która została nazwana na jego cześć. W 1983 krętka wyizolowano z krwi pacjenta, udowadniając związek zachorowań ludzi z pokłuciami przez kleszcze.

Jak można zarazić się boreliozą

Człowiek gdy wkroczy na teren przebywania kleszczy może zostać zakażony krętkami w ślinie kleszcza. Ryzyko zachorowania na boreliozę jest małe (średnio 55/100000 osób). Wzrasta wraz ze wzrostem czasu żerowania kleszcza na skórze (powyżej 24 godzin) i zależy od terenu występowania.

Zakażenie może nastąpić w wyniku wkłucia się kleszcza jak i wtarcia w zranione miejsce wydalin lub fragmentów jego ciała. Ślina kleszcza ma właściwości znieczulające, przez co moment kłucia może być nie zauważony przez żywiciela. Większość zakażeń jest bezobjawowa i eliminowana przez mechanizmy obronne atakowanego organizmu, co pozostawia ślad w postaci obecności przeciwciał. Z tego wynika, że nie każdy przypadek zakażenia krętkiem musi prowadzić do choroby.

Powstałe przeciwciała ze względu na dużą zmienność w budowie bakterii (antygenów powierzchniowych) nie mają znaczenia ochronnego. Dlatego też raz przebyta borelioza nie zabezpiecza przed ponownym zakażeniem.

Borelioza jest chorobą zakaźną jednak nie odnotowano zakażenia od drugiego człowieka lub zwierzęcia.

Nie opisano przypadków zakażenia przez mleko matki podczas karmienia, chociaż zakażenie przezłożyskowe jest możliwe. Jednak występuje bardzo rzadko i nie wpływa niekorzystnie na rozwój płodu. Nie opisano też przypadków zakażenia drogą seksualną, przez przetoczenie krwi lub podczas pokłucia przez owady (na przykład komary).

Po wniknięciu do skóry gospodarza krętki sprawnie rozsiewają się. Umożliwia im to ich budowa i z tym związany ruch spreżyny i korkociągu.