Objawy, diagnostyka, leczenie, profilaktyka boreliozy

Objawy boreliozy

Objawy ogólne

Podobne do grypowych jak: niewysoka gorączka, ogólne rozbicie, bóle głowy, mięśni, stawów, powiększone węzły chłonne.

Objawy skórne:

Rumień wędrujący

To najbardziej charakterystyczny objaw, pozwalający łatwo i szybko zdiagnozować boreliozę, ale niestety występuje tylko u około 30 % pacjentów. Rozpoznanie rumienia wędrującego nie wymaga potwierdzenia boreliozy testami laboratoryjnymi i decyduje o niezwłocznym wprowadzeniu antybiotykoterapii.

Jest to zwykle niebolesna, nieswędząca, owalna, czerwona plama, często z przejaśnieniem w środku, rozmiaru co najmniej 5 cm, stopniowo powiększająca się (wędrująca, stąd nazwa). Pojawia się w miejscu wkłucia kleszcza w ciągu 30 dni.

Czerwona plama z białym środkiem, na przedramieniu

Zwykle zanika samoistnie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, co nie oznacza wyleczenia.

W ślinie kleszcza znajduje się około 40 alergenów. Dlatego też w ciągu 48 godzin, w miejscu wkłucia kleszcza powstaje odczyn zapalny, który ma średnicę mniejszą niż 5 cm i nie jest on objawem boreliozy.

W 10% przypadków może dochodzić do pojawienia się kilku mniejszych rumieni, bez przejaśnień w środku. Co związane jest z rozsiewem krętków z krwią.

Chłoniak limfocytarny skóry

Występuje bardzo rzadko, niebolesny, czerwono-siny naciek, w postaci guzka, najczęściej na małżowinie usznej, płatku ucha, brodawce sutkowej, mosznie. Nieleczony może się utrzymywać przez kilka lat.

Przewlekłe, zanikowe zapalenie skóry

Jest objawem późnego stadium choroby. Występującym po roku, nawet po kilku latach od zakażenia.

Skóra głównie kończyn dolnych, grzbietowej powierzchni dłoni staje się obrzęknięta, ciastowata, mocno czerwona. Dochodzi do ścieńczenia skóry, żyły powierzchowne ulegają uwidocznieniu

Objawy układu ruchu

To niesymetryczne zapalenia stawów, bóle stawów, zapalenia mięśni, ścięgien.

10% przypadków jest opornych na antybiotykoterapię. Zastosowanie mogą tu znaleźć zioła i złożone preparaty ziołowe, takie jak Borreliaprotect. Wykazują one m. in. działanie: przeciwkrętkowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, immunostymulujące.

Objawy naczyniowo-kardiologiczne

To zaburzenia rytmu serca, blok przedsionkowo-komorowy, skoki ciśnienia, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia naczyń.

Objawy okulistyczne

Zapalenie nerwu wzrokowego, spojówek, naczyniówki, tęczówki, ciałka rzęskowego, rogówki.

Objawy neurologiczne

Zapalenie korzonków nerwowych z towarzyszącym silnym bólem, ustępujące po zastosowaniu antybiotyku, porażenie nerwu twarzowego, rzadko zmiany zapalne w mózgu, rdzeniu, podwójne widzenie, drętwienie policzka, zaburzenia czucia, cierpnięcie, bóle twarzy, asymetria twarzy, utrata słuchu, zawroty głowy, zaburzenia pamięci i koncentracji, snu, depresja, drażliwość, problem z przełykaniem pokarmu, bezgłos, osłabienie mięśni szyi, języka, karku, brzucha, kończyn dolnych, bóle głowy, mięśni, zębów.

Inne objawy

Poty, wahania glikemii, wypadanie włosów.

Diagnostyka boreliozy

Testy diagnostyczne

W przypadku podejrzenia boreliozy, jej obecność możemy potwierdzić testami diagnostycznymi.

Bezzasadne jest wykonywanie testów u osób bez objawów.

Serologiczne

Testy serologiczne wykrywają we krwi chorego przeciwciała, czyli białka obronne powstałe na skutek wykrycia ciała obcego bakterii przez organizm żywiciela.

Zalecana jest dwuetapowa diagnostyka laboratoryjna. W pierwszej kolejności wykonuje się test ELISA, a wyniki dodatnie i wątpliwe potwierdza się testem Western blot.

ELISA

Zadaniem testu ELISA jest wydanie wyniku prawdziwie negatywnego, co pozwoliłoby u takiej osoby nie stosować już dalszej diagnostyki laboratoryjnej. Ujemny wynik nie wyklucza całkowicie obecności przeciwciał, mówi jedynie, że ich poziom jest bardzo niski.

Test ELISA wykrywa przeciwciała powstałe na skutek kontaktu z krętkami boreliozy, ale również przeciwciała powstałe:

  • w zakażeniach bakteryjnych (Treponema pallidum, Treponema denticola, Helicobacter pylori, Leptospira),
  • wirusowych (Herpesviridae, Epsteina-Barra),
  • w chorobach autoimmunizacyjnych (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy).

Dlatego też wynik pozytywny testu ELISA wskazuje jedynie na podejrzenie boreliozy i należy go potwierdzić dokładniejszym testem Western blot.

Western blot

W teście Western blot wynik pozytywny oznacza boreliozę, negatywny nie wyklucza jej całkowicie.

Test wykrywa tylko wolne przeciwciała ( niezwiązane z bakterią w kompleks ), a więc w przypadku ich braku daje wyniki fałszywie negatywne. Dlatego też, warto go powtarzać co kilka tygodni, aby trafić na moment obecności wolnych przeciwciał we krwi.

Nie powinno się go wykonywać z pominięciem testu ELISA.

Dodatni wynik badań serologicznych, bez objawów klinicznych, nie ma wartości diagnostycznej.

We wczesnym etapie infekcji występuje okno serologiczne i wtedy to, pomimo trwającego zakażenia przeciwciała są niewykrywalne przez testy . IgM wytwarzane są po około 2 tygodniach, mogą utrzymywać się nawet do 2 lat. Przeciwciała IgG pojawiają się po 3 – 6 tygodniach, utrzymują się latami, najwyższą wartość osiągają między 4 – 6 miesiącem.

PCR

PCR poszukuje fragmentów materiału genetycznego bakterii: we krwi, moczu, tkankach chorego, ale także w samym kleszczu.

W przeciwieństwie do testów serologicznych, można go wykonać zaraz po ugryzieniu kleszcza, a także w trakcie trwania antybiotykoterpii. Ograniczeniem jest to, że bakteria ucieka z płynów ustrojowych do tkanek, trudno pobrać właściwy materiał do badania, wyniki fałszywie dodatnie dają martwe krętki.

Pozostałe testy:

Hodowla bakterii, badanie materiału pod mikroskopem, oznaczenie stężenia chemokiny odpowiedzialnej za migrację limfocytów B do ognisk lokalizacji bakterii, ocena antygenów krętka w moczu, izolowanie form przetrwalnikowych, oznaczanie subpopulacji limfocytów o fenotypie CD57+/CD3, test transformacji limfocytów oceniający wczesną odpowiedź komórkową na infekcje.

Nie ma obecnie testu, którym można mierzyć postęp leczenia lub stwierdzić wyleczenie.

Nie należy leczyć dodatnich wyników badań serologicznych, którym nie towarzyszą objawy kliniczne.

Ujemny wynik testów po 8 tygodniach trwania objawów wyklucza podejrzenie zarażenia boreliozą i należy rozważyć możliwość występowanie innych chorób.

Jak leczyć boreliozę

IDSA

Leczenie boreliozy polega na antybiotykoterapii trwającej zwykle około miesiąca, którą należy rozpocząć niezwłocznie po zdiagnozowaniu. U około 5 % chorych występuje tzw. zespół poboreliozowy. Są to objawy subiektywne, utrzymujące się ponad 6 miesięcy po przebytym leczeniu. Są to m. in.: bóle głowy, zaburzenia uwagi, pamięci, zmęczenie, bóle mięśniowe, stawowe, zaburzenia snu, depresja, bóle nóg, mrowienie kończyn, drętwienie w obrębie twarzy. Występowanie tego zespołu tłumaczy się: uszkodzeniami narządowymi, powikłaniami autoimmunizacyjnymi, zaburzeniami psychicznymi. Nie ma dowodów skuteczności wielomiesięcznej, powtarzanej antybiotykoterapii tego samego epizodu boreliozy.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych:

  • przy rumieniu wędrującym, chłoniaku limfocytarnym skóry lub porażeniu nerwów czaszkowych zaleca się:

amoksycylinę – doustnie 3 * 500 mg ( dzieci 50 mg/ kg/dz. ) przez 14 – 21 dni, doxycyklinę – doustnie 2 * 100 mg lub 1 * 200 mg ( dzieci 30 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 21 dni, aksetyl cefuroksymu – doustnie 2 * 500 mg ( 30 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 21 dni, penicylinę V – doustnie 3 * 1000 mg przez 14 – 21 dni,

W przypadku uczulenia na antybiotyki beta-laktamowe stosuje się:

azytromycynę – doustnie 1 * 500 mg ( 10 mg/kg /dz. ) przez 7 – 10 dni, klarytromycynę – doustnie 2 * 500 mg ( dzieci 15 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 21 dni,

  • przy zapaleniu stawów zaleca się:

amoksycylinę – doustnie 3 * 500 mg ( dzieci 50 mg/ kg/dz. ) przez 14 – 28 dni, doxycyklinę – doustnie 2 * 100 mg lub 1 * 200 mg ( dzieci 30 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 28 dni, aksetyl cefuroksymu – doustnie 2 * 500 mg ( 30 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 28 dni,

  • przy neuroboreliozie, nawrocie zapalenia stawów, zapaleniu mięśnia sercowego zaleca się:

ceftriakson – dożylnie 1 * 2000 mg ( dzieci 50 – 75 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 28 dni, cefotaksym – dożylnie 3 * 2000 mg ( dzieci 150 – 200 mg/ kg/ dz.) przez 14 – 28 dni, penicylinę G – dożylnie 3 – 4 IU co 4 h ( 0,2 – 0,4 IU/ kg/ dz. ) przez 14 – 28 dni,

  • przy przewlekłym zanikowym zapaleniu skóry zaleca się:

amoksycylinę – doustnie 3 * 500 mg ( dzieci 50 mg/ kg/dz. ) przez 14 – 28 dni, doxycyklinę – doustnie 2 * 100 mg lub 1 * 200 mg ( dzieci 30 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 28 dni, ceftriakson – dożylnie 1 * 2000 mg ( dzieci 50 – 75 mg/ kg/ dz. ) przez 14 – 28 dni, cefotaksym – dożylnie 3 * 2000 mg ( dzieci 150 – 200 mg/ kg/ dz.) przez 14 – 28 dni, penicylinę G – dożylnie 3 – 4 IU co 4 h ( 0,2 – 0,4 IU/ kg/ dz. ) przez 14 – 28 dni,

ILADS

W opozycji do takiego stanowiska prezentowanego przez większość towarzystw naukowych ( WHO, IDSA, EUCLAB, Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy chorób zakaźnych ) stoi towarzystwo naukowe ILADS. Proponuje własne rekomendacje diagnostyczne i lecznicze. Przedstawiciele ILADS twierdzą, że zakażenie boreliozą jest trudne do wyleczenia standardową terapią antybiotykową. A dowodem są chorzy z przewlekłymi dolegliwościami, po zakończeniu standardowego leczenia. Co jest wynikiem trwającego zakażenia.

Kwestionują występowanie zespołu poboreliozowego. W związku z czym zalecają dobieraną indywidualnie, długotrwałą antybiotykoterapię połączoną z niszczeniem form przetrwalnikowych ( cyst ) metronidazolem lub tinidazolem. Czas terapii ustalany jest na postawie odpowiedzi klinicznej, aż do ustąpienia objawów klinicznych.

Ze względu na brak jednoznacznych testów diagnostycznych, w niektórych przypadkach wynik negatywny testów nie powinien wykluczać leczenia. Takie działanie może zapobiec powstaniu postaci przewlekłej.

Leczenie boreliozy ziołami

W przypadkach antybiotykooporności w leczeniu boreliozy zastosowanie mogą znaleźć zioła i złożone preparaty ziołowe ( np. Borreliaprotect ). Zioła na boreliozę wykazują m. in. działanie: przeciwkrętkowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, immunostymulujące.

W przypadku pojedynczego ukłucia niewłaściwe jest stosowanie profilaktycznie antybiotyków, ale nie ma do tego przeciwwskazań w przypadku ziół i złożonych preparatów ziołowych ( np. Borreliaprotect ).

Protokół Buhnera

Protokół Buhnera to schemat naturalnego leczenia boreliozy i chorób odkleszczowych, oparty na przebadanych klinicznie ziołach. Jego autorem jest amerykański zielarz, autor wielu książek (m.in.,,Pokonać boreliozę – naturalne sposoby zapobiegania i leczenia boreliozy i jej koinfekcji”) i publikacji, Stephen Harrod Buhner.

Według Buhnera należy działać wielopłaszczyznowo, aby skutecznie zwalczać boreliozę. Dlatego też należy:

  • zabijać krętki,
  • stymulować siły obronne organizmu,
  • wzmacniać tkankę łączną,
  • leczyć objawy. Działające w ten sposób zioła mogą stanowić podstawę terapii lub wspomagać antybiotykoterapię zwiększając jej skuteczność.
Protokół podstawowy

Podstawowy protokół zawiera trzy zioła główne: brodziuszkę wiechowatą (Andrographis paniculata), rdest ostrokończysty (Polygonum cuspidatum), koci pazur (Uncaria tomentosa). Oraz dwa dodatkowe: traganek błoniasty (Astragalus), kolcorośl (Smilax medica).

Zioła te podawane są w wysokich dawkach 500mg-2000mg 1-4 razy dziennie, rozpoczynając od niższych dawek, stopniowo je zwiększając. Zalecany okres trwania terapii wynosi 8-12 miesięcy, co ma zapewnia osiągnięcie maksymalnych efektów. Buhner jest zwolennikiem stosowania kapsułek lub tabletek ze sproszkowanego zioła.

Protokół rozszerzony

Podstawowy protokół został rozszerzony o składniki pomocnicze, zioła i suplementy wykorzystywane do łagodzenia poszczególnych objawów i zwalczania towarzyszących infekcji, a są to m.in.:

  • w neuroboreliozie: żeń szeń syberyjski, melatonina, widłak ( Huperzia serratum ), barwinek pospolity ( Vinca minor ), barwinek większy ( Vinca major ), L-karnityna, Stephania tetrandra, Stephania cepharantha, witamina B12, cynk, selen, miedź, witamina C, magnez, witamina B6, kwas foliowy,
  • w objawach stawowych: szczeć pospolita ( Dipsacus sylvestris ), witamina A, hakorośl rozesłana ( Harpagophytum procumbens ), pokrzywa zwyczajna ( Urtica dioica ), maści z kapsaicyną, kurkumina, bromelina, witamina C, cynk, miedź, krzem, glukozamina, DHEA, kwas alfa liponowy, selen, witamina B complex, witamina E, Stephania tetrandra, Stephania cepharantha,
  • sercowych: głóg dwuszyjkowy ( Crtaegus oxyacantha ), aminek egipski ( Amni visnaga ), Stephania tetrandra, Stephania cepharantha,
  • limfatycznych: prusznik amerykański ( Ceanothus americanus ),
  • w infekcjach babeszją: bylica roczna ( Artemisia annua), prusznik amerykański ( Ceanothus americanus ), sadziec przerośnięty ( Eupatorium perfoliatum )
  • ehrlichią: zimowit wiosenny ( Colchicum autumnale ),
  • bartonellą: prusznik amerykański ( Ceanothus americanus ), sadziec przerośnięty ( Eupatorium perfoliatum ).

Protokół Buhnera cieszy się wśród chorych na boreliozę dużym zainteresowaniem, ze względu na wysoką skuteczność wielu przeprowadzonych kuracji.

Sprytny krętek

W odpowiedzi na niekorzystne warunki środowiska , krętek może ulegać transformacji z formy spiralnej do przetrwalnikowej, bez ściany komórkowej. Następuje zmiana antygenów powierzchniowych co pozwala na uniknięcie rozpoznania przez komórki układu odpornościowego gospodarza oraz wytworzenie odporności na niektóre antybiotyki. Krętki potrafią wykorzystywać komórki układu odpornościowego gospodarza do ukrycia się przed atakiem układu immunologicznego, otaczając się ich błoną komórkową. Ślina kleszcza zawiera składniki zmniejszające miejscową reakcję zapalną.

Środki ostrożności

Przewlekła antybiotykoterapia często jest przyczyną powstawania grzybic. Należy uzupełniać florę bakteryjną przyjmując probiotyki oraz stosować odpowiednią dietę, ograniczającą węglowodany, owoce, skrobię, soki, produkty drożdżowe będące pożywką dla grzybów.

Dzieciom i kobietom ciężarnym nie wolno podawać antybiotyku doksycykliny.

Antybiotyki makrolidowe i cefalosporyny I generacji są bezskuteczne w przypadku boreliozy.

Nawet po skutecznym leczeniu boreliozy, pzeciwciała mogą się utrzymywać w organiźmie przez lata. Zatem ich poziom nie może służyć do oceny skuteczności leczenia i tylko obecność objawów wskazuje na potrzebę dalszego leczenia. Wzrost ilości przeciwciał po leczeniu nie świadczy o nieskuteczności terapii. Obniżenie ilości przeciwciał nie jest dowodem na jej skuteczność. Czyli poziom przeciwciał nie odzwierciedla aktywności choroby.

W internecie rozprzestrzenianych jest wiele informacji na temat terapii leczenia boreliozy metodami nie popartymi badaniami naukowymi.

Nie istnieje szczepionka przeciwko boreliozie.

Jak nie zarazić się boreliozą


Najskuteczniejszą metodą profilaktyki jest unikanie terenów obfitujących w kleszcze. Natomiast w przypadkach gdy nie jest to możliwe należy zastosować środki zapobiegawcze takie jak:

  • ubieraj wysokie buty, długie rękawy, nogawki, które osłaniają skórę . Kleszcze wbrew ogólnym poglądom nie spadają z drzew, więc nakrycia głowy nie stanowią ochrony.
  • na skórę i ubranie stosuj preparaty odstraszające kleszcze.
  • po powrocie z terenu zagrożonego dokładnie oglądnij swoje ciało. Szczególnie: pod kolanami, pachwiny, pachy, szyję, klatkę piersiową, za uszami. Kleszcze po dostaniu się na ciało żywiciela, szukają do wkłucia miejsca z cienką skórą. Bardzo ważne jest, aby w razie zauważenia niechcianego gościa jak najszybciej go usunąć, a miejsce po usunięciu zdezynfekować. Niewielkie rozmiary postaci nimfy 2 mm, mogą znacznie utrudniać poszukiwania. Miejsce ukłucia należy obserwować przez miesiąc pod kątem pojawienia się rumienia wędrującego.

Ukłucie przez kleszcza jest bezbolesne, ze względu na substancję znieczulającą zawartą w ślinie, więc może pozostać niezauważone.

Kleszcza przytwierdzonego do skóry nie wolno: wyciskać, podgrzewać, podpalać, zgniatać, smarować mazidłami. Ponieważ działania te mogą pobudzić kleszcza do wcześniejszego zainfekowania żywiciela np. wymiocinami.

Przemianę krętków i ich wędrówkę w postaci zdolnej do zakażenia do gruczołów ślinowych kleszcza, rozpoczyna pojawienie się w jelitach kleszcza krwi żywiciela, co wymaga ok. 24 godzin. Dlatego jeszcze raz podkreślam, że bardzo ważne jest przeglądanie własnego ciała po powrocie z terenów potencjalnego bytowania kleszczy i usunięcia kleszcza z naszego ciała zanim dojdzie do infekcji boreliozą.

PRAWIDŁOWO ROZPOZNANA I LECZONA WCZESNA BORELIOZA JEST ULECZALNA. Natomiast późno rozpoznana i niewłaściwie leczona może być groźna i powodować trwałe uszkodzenia narządów.